Antička Troja
Osnovan u 3. milenijumu pre nove ere, tokom bronzanog doba, prvi hetitski grad, preteča drevne Troje, zvao se Vilusa. Nekada luka, na samom ulazu u Dardanele, mesto na kome se ostaci grada nalaze leži na 5 km od mora, zahvaljujući aluvijalnom materijalu koji su nanele lokalne reke.
Grad je osnovan na brdu koje je strateški izvanredno locirano, te je kontrola čitavih Dardanela, a tako i Bosfora (danas Turski moreuz Čanakkale) bila zagarantovana. Na taj način, Troja se našla na lokaciji koja je garantovala veliki prosperitet trgovine, a samim tim i veliko bogatstvo njenih stanovnika, ali i veliki broj neprijatelja, koji će, kako će to tok istorije kasnije pokazati, Troju osvajati više puta…
Čuvena otmica lepe Jelene, ćerke spartanskog kralja Menelaja, od strane trojanskog princa Parisa, rasplamsala je mržnju između Ahejaca i Trojanaca, ili bar legenda tako kaže. Ne uspevši da probiju odbrambene zidove Troje, nakon par godina rata, Ahejci su se odlučili da u grad upadnu pomoću trika – čuvenog Trojanskog konja, koga Trojanci, ne sumnjajući na prevaru, prihvataju kao dar bogova.
Unutar konja, kako legenda kaže, bili su najžustriji ahejski vojnici, koje je predvodio čuveni Odisej, kralj Itake, koga će Homer, takođe, opevati u Odiseji.
Sve ostalo je već poznato Trojanci gube grad, a Ahejci svog najvećeg junaka, poluboga Ahila, koga ubija Paris…
Istorijski gledano – Trojanski rat se dogodio, najverovatnije u XII veku PNE, i upravo tada je hetitska Vilusa pretvorena u helenski Ilion, a kasnije u Troju. Pokazaće se da će svi kasniji osvajači, sa izuzetkom Aleksandra Velikog (koji je osnovao jednu od “Aleksandrija” nešto južnije od Troje) preferirati Bosfor za interkontinentalni prelaz, pre nego Dardanele.
Osnivanjem Konstantinopolja, nove rimske prestonice, na obalama Bosfora, Troja gubi geografski, ali i svaki drugi značaj, i nestaje. Od vremena nestajanja Vizantije, Troja se smatrala ničim drugim do Homerove izmišljotine. Međutim, 1868. godine nemački preduzetnik Hajnrih Šliman, koji se samoproglasio za avanturistu-arheologa, dokazao je suprotno – tri godine ranije, britanski arheolog Frenk Kalvet, posetio je otomansku obalu, i prepričao svoja iskustva Šlimanu, koji je, inspirisan pričom, krenuo u potragu za “blagom kralja Prijama.”
Kako su Šlimanova iskopavanja bila amaterska, oštetila su integritet samog nalazišta i istorijske slojeve drevnog grada – kojih ima 9 – međutim, Šliman je dobio ono za čime je žudeo – njegova supruga Sofija, ovekovečena je fotografijom koja je prikazuje okićenom blagom koje je pronađeno na mestu drevnog grada.
Ovo blago odneto je u Nemačku, a nakon II svetskog rata, Crvena armija je deo ovog blaga prenela iz Berlina u Moskvu. Iako je prošlo gotovo 150 godina od Šlimanovih iskopavanja, Troja još uvek nije potpuno iskopana, a iskopavanja – profesionalna, arheološka – se nastavljaju do današnjih dana.
Priču antičke Troje pratimo kroz njenih 9 uzbudljivih istorijskih slojeva, od kojih svaki nosi priče od kojih zastaje dah.
